1. Khái niệm giảm phát

Giảm phát là hiện tượng trong đó mức giá chung tiếp tục giảm trong một thời gian dài và sức mua của đồng tiền tăng lên.
Không giống như sự sụt giảm giá của một mặt hàng đơn lẻ, giảm phát phản ánh xu hướng giảm giá có hệ thống, toàn diện và dài hạn .

Giảm phát thường đi kèm với:

• Nhu cầu thực tế không đủ;

• Đầu tư và tiêu dùng giảm;

• tỷ lệ thất nghiệp tăng cao;

• Gánh nặng nợ nần đã tăng lên.

👉 Số liệu:

• Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) đã ở mức âm trong một thời gian dài;

• Chỉ số giá sản xuất (PPI) tiếp tục giảm;

• Chỉ số giảm phát GDP giảm.

2. Nguyên nhân chính gây ra giảm phát

1. Thắt lưng buộc bụng thiếu hụt cầu

• Sự suy giảm tổng cầu (tiêu dùng giảm, đầu tư không đủ) dẫn đến giá cả giảm.

• Thường đi kèm với suy thoái kinh tế.

2. Thắt chặt nguồn cung dư thừa

• Năng lực sản xuất dư thừa và nguồn cung hàng hóa vượt xa nhu cầu.

• Phổ biến trong các nền kinh tế phát triển nhanh chóng sau quá trình công nghiệp hóa.

3. Thắt chặt tiền tệ và thanh khoản không đủ

• Ngân hàng trung ương thu hẹp nguồn cung tiền hoặc tín dụng thu hẹp, dẫn đến giảm phát.

4. Giảm phát nợ

• Được đề xuất bởi nhà kinh tế học Irving Fisher.

• Tăng trả nợ → giảm tổng cầu → giảm giá → tăng gánh nặng nợ thực tế → suy thoái kinh tế hơn nữa.

5. Những cú sốc bên ngoài

• Cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu, dịch bệnh hoặc sự sụp đổ của giá hàng hóa quốc tế đã dẫn đến nhu cầu giảm mạnh.

III. Tác hại kinh tế và xã hội của giảm phát

1. Tiêu dùng và đầu tư bị trì hoãn
   Giá cả liên tục giảm đã khiến người dân và doanh nghiệp phải hoãn tiêu dùng và đầu tư.

2. Tỷ lệ thất nghiệp tăng
   Doanh số bán hàng của công ty giảm → sa thải → thu nhập giảm → nhu cầu tiếp tục giảm.

3. Gánh nặng nợ tăng lên
   Khi lãi suất thực tế tăng (khi lãi suất danh nghĩa gần bằng 0), áp lực lên người đi vay tăng gấp đôi.

4. Lợi nhuận doanh nghiệp giảm
   Giá cả giảm làm giảm biên lợi nhuận và thậm chí có thể gây ra làn sóng phá sản.

5. Rủi ro hệ thống tài chính
   Sự gia tăng các khoản nợ xấu của ngân hàng có thể gây ra rủi ro hệ thống.

IV. So sánh giữa giảm phát và lạm phát

5. Các vụ án lịch sử kinh điển

1. Cuộc Đại suy thoái ở Hoa Kỳ (1929–1933)

• Thị trường chứng khoán sụp đổ, nhu cầu giảm mạnh và giá giảm khoảng 25%.

• Nền kinh tế Hoa Kỳ đang trong tình trạng giảm phát và khủng hoảng thất nghiệp nghiêm trọng.

2. "Ba mươi năm mất mát" của Nhật Bản (những năm 1990–nay)

• Bong bóng bất động sản và thị trường chứng khoán vỡ, tăng trưởng thấp và giảm phát kéo dài cùng tồn tại.

• Ngân hàng Nhật Bản đã duy trì lãi suất bằng 0 hoặc thậm chí âm trong một thời gian dài, nhưng vẫn khó thoát khỏi bóng đen giảm phát.

3. Sau cuộc khủng hoảng nợ của Khu vực đồng tiền chung châu Âu (những năm 2010)

• Các quốc gia như Hy Lạp và Tây Ban Nha đã trải qua tình trạng giảm phát tạm thời do nhu cầu giảm sút do chính sách thắt chặt tài chính.

4. Trung Quốc trải qua tình trạng giảm phát một phần

• Từ năm 1998 đến năm 2002, giá sản phẩm công nghiệp tiếp tục giảm sau cuộc khủng hoảng tài chính châu Á.

6. Chính sách kiểm soát giảm phát

1. Chính sách tiền tệ

• Lãi suất thấp hơn (xuống mức 0 hoặc thậm chí là lãi suất âm);

• nới lỏng định lượng (QE);

• Tăng nguồn cung tiền và tăng tính thanh khoản.

2. Chính sách tài khóa

• Tăng chi tiêu của chính phủ (đầu tư cơ sở hạ tầng, an sinh xã hội);

• Giảm thuế kích thích tiêu dùng và đầu tư.

3. Cải cách cơ cấu

• Nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành;

• Giải quyết vấn đề dư thừa công suất.

4. Quản lý kỳ vọng

• Hướng dẫn doanh nghiệp và người tiêu dùng khôi phục niềm tin thông qua các tín hiệu chính sách.

👉 Tham khảo:

• IMF – Rủi ro giảm phát

• Ngân hàng Nhật Bản – Kinh nghiệm giảm phát

7. Tác động của giảm phát đến thị trường đầu tư

1. thị trường chứng khoán

• Lợi nhuận của doanh nghiệp giảm, gây áp lực lên thị trường chứng khoán.

• Chỉ một số ngành hàng tiêu dùng thiết yếu có hoạt động tương đối ổn định.

2. thị trường trái phiếu

• Khi lãi suất thực tế tăng, trái phiếu sẽ trở nên hấp dẫn hơn.

• Trái phiếu chính phủ dài hạn thường có lợi.

3. thị trường bất động sản

• Giá nhà giảm và nhu cầu đầu tư giảm.

4. Vàng và tiền mặt

• Vàng có tiềm năng hạn chế; tiền mặt và trái phiếu chính phủ có giá trị hơn khi sức mua tăng lên.

8. Rủi ro giảm phát trong tương lai

1. Môi trường lãi suất thấp toàn cầu - một số nền kinh tế phát triển phải đối mặt với rủi ro giảm phát dài hạn.

2. Tiến bộ công nghệ và số hóa – giảm chi phí – có thể giúp giữ giá ở mức thấp trong dài hạn.

3. Dân số già hóa và nhu cầu tiêu dùng giảm đã dẫn đến nền kinh tế yếu kém trong thời gian dài.

4. Rủi ro nợ - nợ cao kết hợp với giảm phát có thể tạo thành một vòng luẩn quẩn.

IX. Giáo dục nhà đầu tư và các đề xuất thực tế

1. Duy trì tiền mặt và tính thanh khoản – tiền mặt tăng giá khi giảm phát.

2. Phân bổ trái phiếu chất lượng cao - trái phiếu chính phủ dài hạn là công cụ phòng ngừa rủi ro an toàn.

3. Giảm đầu tư đòn bẩy cao - áp lực nợ tăng lên trong thời kỳ giảm phát.

4. Tập trung vào các ngành kinh tế chống chu kỳ - hàng tiêu dùng thiết yếu, tiện ích.

5. Phân bổ tài sản toàn cầu – tránh tập trung ở các quốc gia có nguy cơ giảm phát cao.

10. Tóm tắt

Giảm phát thường gây hậu quả tai hại hơn lạm phát. Nó không chỉ dẫn đến giá cả giảm mà còn có thể gây ra tình trạng trì trệ kinh tế dài hạn, khủng hoảng nợ và các vấn đề xã hội. Kinh nghiệm lịch sử cho thấy việc chống giảm phát đòi hỏi sự kết hợp giữa chính sách tài khóa chủ động và chính sách tiền tệ nới lỏng, đồng thời định hướng niềm tin thị trường để phục hồi. Đối với các nhà đầu tư, việc hiểu rõ cơ chế giảm phát, phân bổ tài sản hợp lý và giảm đòn bẩy tài chính là những chiến lược then chốt.

📌 Câu hỏi thường gặp

Câu 1: Giảm phát là gì?
A1: Giảm phát là hiện tượng giá cả chung tiếp tục giảm và sức mua của đồng tiền tăng lên. Hiện tượng này thường đi kèm với cầu yếu và suy thoái kinh tế.

Câu 2: Nguy cơ của giảm phát là gì?
A2: Bao gồm tiêu dùng và đầu tư chậm trễ, thất nghiệp gia tăng, gánh nặng nợ nần tăng, lợi nhuận doanh nghiệp giảm và rủi ro hệ thống tài chính.

Câu hỏi 3: Các nhà đầu tư ứng phó với tình trạng giảm phát như thế nào?
A3: Các nhà đầu tư nên duy trì phân bổ tiền mặt và trái phiếu chính phủ, giảm các khoản đầu tư có đòn bẩy cao và tập trung vào các ngành công nghiệp chống chu kỳ như hàng tiêu dùng thiết yếu.